ARTETERAPIA W SZPITALU BABIŃSKIEGO
Szpital im. dr J. Babińskiego w Krakowie był jednym z pierwszych w kraju, który przed 50 laty wprowadził arteterapię jako standardową metodę w leczeniu i rehabilitacji. Działania twórcze malarstwo i rysunek, a następnie również inne formy terapii przez sztukę, takie jak działania w grupach teatralnych, ruchowych i muzycznych (taniec) czy literackich wspomagały i wspomagają rehabilitację pacjentów pozwalając im często na odzyskanie wiary w swoje możliwości, ale także ujawniając ich talenty, których wcześniej nie byli świadomi.
Jako pierwsza tego rodzaju aktywności wprowadziła dr Noemi Madejska w końcu lat 60-tych XX wieku. Zachęcała ona niekiedy znanych i cenionych twórców profesjonalnym do kontynuowania twórczej aktywności przerwanej chorobą, jeszcze w czasie hospitalizacji, co pomagało im odzyskiwać wiarę we własne siły i możliwości twórcze. Stopniowo działania plastyczne – możliwość rysowania czy malowania stały się dostępne także dla tych pacjentów, którzy wcześniej nie mieli kontaktów ze sztuką, dając im możliwość samorealizacji w tym nowym dla nich obszarze.
Od początku lat 70-tych w kolejnych oddziałach zaczęły powstawać pracowanie terapii zajęciowej. Wprawdzie terapia przez pracę, była stosowana w Szpitalu także przed wojną, ale wówczas wiązała się ona bardziej z działaniami pacjentów na rzecz Szpitala (praca w ogrodzie, w kuchni, pralni, szwalni czy w warsztatach), natomiast rysowanie czy muzykowanie odbywało się w ramach czasu wolnego i choć zapewne miało także wymiar terapeutyczny nie było jeszcze wówczas postrzegane jako samodzielna metoda terapeutyczna. Obecnie możliwość uczestnictwa w zajęciach jest standardem w procesie leczenia, zwłaszcza w procesie rehabilitacji. Dużym osiągnięciem było utworzenie 1979 roku funkcjonującego poza Szpitalem dziennego oddziału rehabilitacyjnego, który mieścił się w centrum Krakowa, przy ul. Limanowskiego. Obejmował on opieką osoby, które opuściły Szpital i nierzadko znajdowały się w trudnej sytuacji życiowej i materialnej, co utrudniało im kontynuowanie i rozwijanie rozbudzonych pasji twórczych. Obok wsparcia lekarskiego i pielęgniarskiego, Oddział Dzienny dawał możliwość kontynuowania aktywności twórczych. Był dla nich miejscem „oswojonym i bezpiecznym”, pozwalał na utrzymywanie społecznych relacji, ważnych dla osób dotkniętych chorobą zwłaszcza w okresach remisji. Było to więc miejsce, gdzie zawsze byli mile widziani, ale też skłaniani do aktywności. Funkcjonowanie oddziału w środowisku miejskim, w oddaleniu od Szpitala i bez związanego z nim stygmatu, w czasach, gdy nie istniały środowiskowe domy samopomocy, było niezwykle istotne w procesie ich readaptacji społecznej. Jako członkowie założonego Klubu Twórców Nieprofesjonalnych mogli uczestniczyć w zajęciach, będąc w pierwszym rzędzie twórcami, a nie pacjentami, a pozostająca do ich dyspozycji opieka medyczna sprzyjała utrzymywaniu dłuższych okresów remisji choroby. Wielu z nich uczestniczyło także w zajęciach plastycznych prowadzonych w miejskich domach kultury, gdzie przychodzili już nie jako osoby naznaczone chorobą, ale jako zwyczajni, chociaż niezwykli, artyści amatorzy. Odzyskanie budynku przez prawnych właścicieli spowodowało, że oddział i zmuszony był przenieść się do pomieszczeń na terenie Szpitala.
Lata 90-te XX wieku i początek obecnego stulecia to znaczący rozwój arteterapii w Szpitalu związany między innymi ze współpraca międzynarodową. Dzięki wsparciu partnerów z Holandii udało się wyposażyć pracowanie ceramiczna w specjalny piec do wypalania prac pacjentów. W latach 2002-2003 Szpital uczestniczył w międzynarodowym projekcie Psychiatra i Sztuka. Przestrzenie życia finansowanym z europejskiego programu Kultura 2000, gdzie każdy z sześciu partnerów (odpowiednio z Niemiec, Belgii, Katalonii i Austrii oraz Italii) realizował różnego rodzaju działania artystyczne z udziałem pacjentów. Podsumowanie i wspólne wystawy oraz konferencje odbyły się w Krakowie i w Münster w Niemczech. W części realizowanej przez Szpital ze środków projektu sfinansowano plener malarski i uruchomiono pracownie komputerową dla pacjentów. Zaowocował on również powołaniem Stowarzyszenia Psychiatria i Sztuka, które organizuje między innymi konferencje naukowo-szkoleniowe i wystawy.
Te międzynarodowe doświadczenia pozwoliły na przełomie pierwszej i drugiej dekady obecnego wieku uruchomić program wsparcia szkoleniowego dla lwowskiego Szpitala w Kulparkowie, a także organizować szkolenia z zakresu arteterapii finansowane z programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Prace pacjentów szpitala eksponowane były także zagranicą miedzy innymi w Niemczech, a ostatnio w Luksemburgu.
Ostatnim ważnym wydarzeniem było uruchomienie w wyremontowanym pawilonie XIV (danej siedzibie Dyrekcji Szpitala) Interdyscyplinarnego Centrum terapii Zajęciowej, a w nim dostępnych dla pacjentów wszystkich oddziałów pracowni terapeutycznych nastawionych na działania artystyczne oraz pomieszczenie w nim biblioteki szpitalnej. Współpraca ze Stowarzyszeniem Teatralnym Hothaus pozwala na udział pacjentów w zajęciach teatralnych prowadzonych przez profesjonalistów oraz na udział w przedstawieniach realizowanych przez Fundację. Od 2013 o odbywa się w Szpitalu Festiwal Twórczości Bezpretensjonalnej “Sami z Siebie”, gdzie prezentowane były zarówno działania artystyczne Pacjentów jak i prelekcje , spektakle oraz warsztaty otwarte także dla publiczności zewnętrznej.
Gromadzone od 50 lat prace pacjentów są obecnie inwentaryzowane. Ta wyjątkowa kolekcja obrazów, rysunków, rzeźb, ceramiki i rękodzieła będzie prezentowana na wystawach stałych i czasowych.
Obecnie w szpitalu działa 6 pracowni plastycznych, grupy teatralne, muzykoterapeutyczne oraz klub poetycki „WiR”. Przy Oddziale Rehabilitacyjnym od 10 lat działa Grupa taneczna, której uczestnicy zdobywają nagrody na turniejach tańca.