KOŃCZY SIĘ ROK JUBILEUSZU STULECIA
KOBIERZYŃSKIEGO SZPITALA
– KOLEJNY ROK POZYTYWNYCH ZMIAN I ROZWOJU
Sto lat temu – jesienią 1917 roku do zbudowanego w latach 1907-1914 Krajowego Zakładu dla Umysłowo i Nerwowo Chorych w podkrakowskim wówczas Kobierzynie przyjęto pierwszych pacjentów. Wybuch I wojny światowej opóźnił wprawdzie początek działalności leczniczej, niemniej pomimo „poślizgu” otwarty w listopadzie 1917 roku Zakład był wtedy nadal jedną z najpiękniejszych i najnowocześniejszych placówek tego rodzaju w Europie. Pokazanie, że powrót do tego, by znów był on najpiękniejszą i najnowocześniejszą, choć w zmienionych realiach XXI wieku instytucją leczenia chorób psychicznych jest możliwe, stał się jednym z celów Jubileuszu.
Przygotowania do obchodów trwały już od stycznia. Powołany został Komitet Organizacyjny, który zadecydował, że Jubileusz stulecia nie powinien ograniczyć się jedynie do okolicznościowego spotkania, nawet najbardziej uroczystego. Uznano, że jest on doskonałą okazją, by pokazać zarówno przeszłość, dzień dzisiejszy jak i perspektywy rozwoju kobierzyńskiego Szpitala. Jest on przecież miejscem gdzie zgromadzona została narastająca przez sto lat suma doświadczeń w leczeniu i wspomaganiu Pacjentów w wychodzeniu z choroby. Jubileusz stał się też sposobnością, by zaprezentować budowaną konsekwentnie od kilku lat pozycję jednego z wiodących w Polsce ośrodków opieki psychiatrycznej, wreszcie wskazać najważniejsze wyzwania, jakie stoją przed Szpitalem w perspektywie bliższej i odleglejszej przyszłości.
Jubileusz stworzył także kolejną możliwość otwarcia Szpitala i zmiany opinii wielu osób, które wciąż myślą o nim jako o miejscu niedostępnym i groźnym. Była to więc okazja by pokazać Szpital i zabytkowy urbanistyczny zespół szpitalno-parkowy zainteresowanym mieszkańcom bliższego i dalszego otoczenia – Krakowa, Małopolski i Polski, jako najwyższej klasy zabytek i zrobić kolejny krok w kierunku uwolnienia psychiatrii i chorób psychicznych od piętna negatywnych stereotypów i zdjąć z Kobierzyna, ciążące na nim wciąż odium miejsca strasznego i opresyjnego. Dlatego program obchodów Jubileuszu, znaczyły konferencje i nietypowe spotkania. Rozpoczęliśmy 19 maja 2107 roku konferencją „Dziedzictwo Kobierzyna” prezentując je poprzez przedstawienie działań wybitnych postaci związanych z Zakładem, a później Szpitalem w Kobierzynie – pierwszego dyrektora Zakładu Jana Mazurkiewicza, Władysława Stryjeńskiego i jego ucznia prof. Antoniego Kępińskiego, Hanny Chrzanowskiej pielęgniarki, która już wkrótce wyniesiona zostanie na ołtarze, jako Błogosławiona i dr Andrzeja Kowala Dyrektora Szpitala im. dr Józefa Babińskiego w latach 1991 – 2003, który podjął wielkie stojące przed Szpitalem wyzwania w nowej po zmianach Polsce. Następnego dnia 20 maja odbył się otwarty dla wszystkich piknik rodzinny – rzecz raczej niespotykana w szpitalach psychiatrycznych – w którym uczestniczyli nie tylko pracownicy z rodzinami, ale także gościli mieszkańcy Krakowa i Małopolski. Przy tej okazji odbyła się promocja wydanej z okazji jubileuszu stulecia przez WAM książki pani Krystyny Rożnowskiej „Można oszaleć. Osobliwy świat szpitala psychiatrycznego” oraz prezentacja filmu „Sto lat Szpitala im. dr. Józefa Babińskiego w Krakowie” zrealizowanego przez panów Adriana Reca i Piotra Kupca w ramach programu Filmoteka Małopolska. Były też oprowadzania, występy artystyczne – między innymi Małych Słowianek i śpiewającego w programie „Idol” Wojciecha Korzeniowskiego – lekarza naszego Szpitala, warsztaty i gry terenowe dla dzieci i dorosłych oraz kilka tur oprowadzania po zabytkowym zespole szpitalno-parkowym, a także wystawy plenerowe pokazujące dokonania arteterapii, stare fotografie szpitala oraz postać dr. Władysława Stryjeńskiego.
W ramach obchodów odbyły się konferencje naukowe w tym doroczne Sympozjum Polsko-Niemieckiego Towarzystwa Zdrowia Psychicznego, organizowana od kilku lat konferencja Oddziału Leczenia Zaburzeń Osobowości i Nerwic, ciesząca się ogromnym zainteresowaniem I Ogólnopolska Konferencja „Psychiatria i Duchowość” zorganizowana wspólnie z Katedrą i Kliniką Psychiatrii Collegium Medicum UJ, Uniwersytetem Papieskim im. Jana Pawła II oraz Akademia „Ingatianum” oraz VIII konferencja z cyklu „Psychiatria i Sztuka” zorganizowana wspólnie z Uniwersytetem Pedagogicznym w Krakowie i ze Stowarzyszeniem Psychiatria i Sztuka im. dr. Andrzeja Kowala. Na wiosnę przyszłego roku zaplanowane zostało zakończenie obchodów Roku Jubileuszu Stulecia w formie konferencji na temat przyszłości Kobierzyna.
Niezależnie od obchodów Roku Jubileuszu Stulecia trwała konsekwentna realizacja celów wskazanych w strategii Szpitala.
I tak, w zakresie dążenia, by leczyć najlepiej Szpital otwarł nowe jednostki – Zespoły Leczenia Środowiskowego, Oddziały Dzienne oraz Poradnie Zdrowia Psychicznego w Myślenicach i Skawinie. Poprawiło to znacząco dostępność świadczeń i stanowi kolejny krok w realizacji modelu kompleksowej opieki psychiatrycznej na terenie Małopolski, w tym szczególnie w zakresie opieki domowej. Ogółem ze świadczeń w zakresie hospitalizacji skorzystało w Szpitalu w 2017 roku około 8.500 osób, a w zakresie świadczeń ambulatoryjnych pracownicy udzielili 100.000, konsultacji w poradniach zdrowia psychicznego, wizyt domowych lekarzy, terapeutów i pielęgniarek oraz okresowych wizyt lekarzy w Domach Pomocy Społecznej. Dzięki dotacji ze środków Województwa Małopolskiego zrealizowano kolejną edycję programu profilaktyki depresji „Wyprzedzić smutek” udzielając porad profilaktycznych 758 dorosłym mieszkańcom Małopolski. Skrócono średni czas pobytu na ogólnych, przyjęciowych oddziałach psychiatrycznych do 20 dni, (najkrótszy w Polsce). Dzięki rozwijaniu domowej opieki środowiskowej i rozwijaniu opieki ambulatoryjnej znacząco zmniejszyła się długość hospitalizacji, a nawet wogóle konieczność hospitalizacji osób chorujących psychicznie. Tak zwany koordynowany system opieki sprawia, że znacznie rzadsze są ostre nawroty choroby, co z kolei stwarza osobom chorującym szansę na podjęcie zatrudnienia czy powroty do nauki lub pracy, nie mówiąc już o możliwości stałego wsparcia bliskich. Za sukces należy uznać opuszczenie Oddziału tak zwanych podwójnych diagnoz pierwszych „absolwentów”. Po rocznej terapii osoby te – uzależnione i jednocześnie chorujące psychicznie – pokonały swoje uzależnienie oraz utrzymują dobry stan zdrowia psychicznego dzięki opiece i odpowiedniemu doborowi leków. Wielu udało się powrócić do pełnienia ról społecznych, to jest – pracy i życia rodzinnego.
Realizacja drugiego priorytetu – tworzenia najlepszych warunków pobytu – to przede wszystkim remonty kolejnych budynków szpitalnych. W mijającym roku oddano do użytku po remoncie budynek 6B mieszczący oddział psychiatryczny dla kobiet z rejonu Nowej Huty i okolicznych miejscowości a także dokończono remont elewacji budynku 4A. Wyremontowano także budynek kuchni szpitalnej, wydobywając spod przebudówek oryginalny zabytkowy detal architektoniczny. W Interdyscyplinarnym Centrum Terapii uruchomiono również pracownie ceramiczną tworząc kolejną możliwość podjęcia aktywności bardzo pomocnej w procesie zdrowienia. Realizacja obu powyższych priorytetów znajduje swój wyraz w prowadzonych dwa razy do roku badaniach satysfakcji czyli ocenach, jakie pacjenci wystawiają Szpitalowi i oferowanej przezeń opiece.
Dobre zarządzanie to kolejny priorytet w strategii Szpitala. Przeprowadzony we wrześniu zewnętrzny audyt stale uzupełnianego systemu zarządzania jakością ISO 9001 uzyskał pozytywna ocenę. Utworzenie wspomnianych już nowych jednostek także wymagało wysiłku organizacyjnego. Podwyżki płac zakończyły też trwający spór zbiorowy z działającymi w Szpitalu związkami zawodowymi.
Czwarty priorytet w strategii Szpitala to uczenie się i dzielenie swoją wiedzą. Aby lepiej go realizować w mijającym roku rozpoczął intensywną działalność utworzony w Szpitalu Ośrodek Edukacji, Badań i Rozwoju. Wśród projektów edukacyjnych wymienić należy duży projekt „Kontakt w leczeniu – szkolenia dla personelu medycznego i niemedycznego (lekarze, pielęgniarki, rejestratorzy/rejestratorki oraz farmaceuci) w zakresie kontaktu z pacjentem cierpiącym na zaburzenia psychiczne i jego rodziną”. Projekt przewiduje przeszkolenie w 2018 roku 2.500 osób z Małopolski i Podkarpacia, wśród projektów badawczych – oparte na metodologii wypracowanej w Niemczech badanie odczuć pacjentów oddziałów przyjęciowych z pierwszych dni hospitalizacji, a wśród działań prorozwojowych opracowanie modelu Lokalnego Centrum Środowiskowej Opieki Psychiatrycznej, który z niewielkimi zmianami wprowadzany będzie w przyszłym roku przez Ministerstwo Zdrowia w ramach tak zwanego pilotażu zreformowanej opieki psychiatrycznej. Odbywały się także spotkania osób prowadzących własne badania naukowe, między innymi na temat przeciwdziałania agresji wobec personelu.
Piąty cel, jaki postawił sobie Szpital w strategii to troska o dziedzictwo. Wspomniane już remonty konserwatorskie – modelowy, dzięki wydobyciu, ukrytych przez kolejne „modernizacje” elementów zabytkowych remont budynku Kuchni szpitalnej, czy remont konserwatorski i modernizacja budynku oddziału 6B, przybliżają przywrócenie zespołowi pierwotnej architektonicznej świetności. Jubileusz stulecia z kolei stał się z kolei – dzięki badaniom archiwalnym i źródłowym – okazją do przypomnienia zapomnianych momentów z dziejów Zakładu, a później Szpitala w Kobierzynie. W mijającym roku przypadła także 75-ta rocznica dokonanej przez Niemców eksterminacji pacjentów zakłady w 1942 roku. Obchody wzbogacone zostały przez wydarzenia towarzyszące – tak zwane „Spacery aksjologiczne” do miejsc na terenie zespołu związanych z eksterminacją oraz dyskusję na temat wartości ludzkiego życia także osób dotkniętych chorobą i niepełnosprawnością.
Ostatni priorytet to destygmatyzacja miejsca, jakim jest Kobierzyński Szpital. Mijający rok także za sprawą Jubileuszu stulecia pozwolił przekonać jeszcze więcej osób niż w latach poprzednich, że jest to miejsce piękne, bezpieczne i warte odwiedzenia. Służyły temu spacery-oprowadzania organizowane w ramach cyklu „Kobierzyn cztery pory roku”, a także dostępna od lutego 2016 r. wystawa „Uważaj na głowę” pokazująca chorowanie, leczenie i zdrowienie oczami osób po kryzysach psychicznych z ich punktu widzenia (od momentu otwarcia odwiedziło ją już około 3.000 osób, w tym grupy studentów pielęgniarstwa, socjologii-pracy socjalnej, fizjoterapii, a nawet prawa czy stosunków międzynarodowych). Wiele dla destygmatyzacji miejsca zrobił film nakręcony z okazji stulecia oraz książka pani Krystyny Rożnowskiej „Można oszaleć”. Media zainteresowały się szczególnie piknikiem rodzinnym zorganizowanym w ramach inauguracji obchodów jubileuszu w maju 2017 r. .